Yetişkinlikte Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde başlayan ve yetişkinliğe kadar devam edebilen nörogelişimsel bir durumdur.
DEHB, dikkat ve odaklanma sorunları, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Ancak yetişkinlerde bu belirtiler çocukluk dönemine göre farklı şekillerde ortaya çıkabilir.
Yetişkin DEHB’si olan bireyler hem iş hayatlarında hem de özel hayatlarında zorluklar yaşayabilirler ve kimi zaman kişinin yaşadığı bu zorlukların nedeni tam olarak anlaşılamadığı için yaşam kalitesi önemli ölçüde etkilenir.
Yetişkin DEHB belirtileri kişiden kişiye göre farklılık göstermekte olup aşağıda en sık görülen belirtiler gruplu şekilde sıralanmıştır. Bu belirtilerin hangilerine ne şiddette sahip olunduğu farklılık gösterir.
İş, okul veya günlük görevlerde odaklanmakta zorluk çekme. Önemli detayları unutma ve gözden kaçırma eğilimi, bu nedenle sık sık hata yapma. Hayatı ve işleri organize etmekte zorlanma, dağınıklık. İşleri sıklıkla erteleme ve bir işe başlamakta zorlanma.
Yerinde duramama, sürekli hareket etme ihtiyacı, otururken bile ayakları veya elleri oynatma. Karşıdaki kişiyi dinlemekte zorlanma ve sürekli konuşma ihtiyacı. Dinlenememe, rahatlamakta ve sakin kalmakta zorlanma.
Düşünmeden ani kararlar verme ve riskli davranışlarda bulunma. Sabırsızlık ve tahammülsüzlük. Konuşmalarda sık sık başkalarının sözünü kesme.
Hızlı duygu değişimleri ve öfke patlamaları. Stresli durumlarla başa çıkmakta zorlanma. Belirtilerin getirdiği zorlanmalar nedeniyle özgüven eksikliği yaşama. İlişkilerde dinleme ve empati kurmada zorluk çekme. Kimi zaman sosyal ortamlardan uzaklaşma ve sosyal izolasyon.
Zaman yönetiminde sorunlar yaşama. Başlanılan bir görevi tamamlamakta zorluk yaşama, uzun süreli projelerde motivasyon kaybı. Dikkat dağınıklığı nedeniyle iş performansının düşmesi.
Uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte zorluk çekme. İçsel bir huzursuzluk hissi ve sürekli bir şeyler yapma ihtiyacı. Madde, alkol veya kumar gibi bağımlılıklara yatkınlık.
Yetişkinlerde DEHB teşhisi, detaylı bir klinik değerlendirme gerektirir ve tek bir testle konulamaz.
Psikiyatrist tarafından yapılan görüşmelerde, kişinin çocukluktan itibaren dikkat eksikliği, hiperaktivite veya dürtüsellik belirtileri yaşayıp yaşamadığı sorgulanır ve günümüzde yaşadığı yetişkin DEHB belirtileri değerlendirilir.
DEHB için özel olarak oluşturulmuş değerlendirme ölçekleri ve klinik ortamında uygulanan nöropsikolojik testler kullanılarak belirtilerin süresi, şiddeti ve günlük hayata etkisi değerlendirilir.
Ayrıca, DEHB belirtileri anksiyete, depresyon, bipolar bozukluk gibi diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla bazı yönleriyle benzerlik gösterebildiği için ayırıcı tanı yapılması önemlidir.
Sonuç olarak, DEHB teşhisi ancak belirtilerin çocukluktan itibaren var olması, günlük yaşamı belirgin şekilde etkilemesi ve diğer olası nedenlerin dışlanmasıyla hekiminiz tarafından konulabilir.
Yetişkin DEHB tedavisi, kişinin semptomlarını yönetmesine, yaşam kalitesini artırmasına ve günlük işlevselliğini geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlar.
DEHB tedavisi genellikle çok yönlü bir yaklaşım gerektirir ve kişiye özel olarak planlanır. İlaç tedavisi, yetişkin DEHB’sinin takibinde sıklıkla kullanılan etkili bir yöntemdir.
İlaçlar, dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite belirtilerini azaltmaya yardımcı olur. Kullanılan ilaçlar genellikle uyarıcı olanlar ve uyarıcı olmayanlar olarak iki kategoriye ayrılır.
İlaç tedavisi, bir psikiyatrist tarafından kişinin ihtiyaçlarına göre reçete edilir ve düzenli takip gerektirir. İlaç kullanılan süreçte aynı zamanda psikoterapi ile DEHB’nin duygusal ve davranışsal boyutlarını ele almak, yaşam tarzı değişikliği ve organizasyonel becerilerin geliştirilmesi hedeflenmelidir.
Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, uyku düzenini sağlama, stres yönetimi tekniklerini öğrenmek uygulanabilecek yaşam tarzı değişiklikleridir. Bunun yanında DEHB olan yetişkinler, genellikle zaman yönetimi, organize olma ve görevleri tamamlama konularında zorluk yaşadıkları için kendine uygun stratejileri hayatlarında uygulamaya geçirmelilerdir.
Planlama araçları (ajanda, takvim veya dijital uygulamalar) kullanarak görevleri ve randevuları takip etmek, büyük projeleri küçük, yönetilebilir adımlara bölmek, telefon alarmları veya notlar gibi hatırlatıcılar kurmak ve çalışma alanını düzenli tutarak dağınıklığı azaltmak gibi stratejiler geliştirilebilir. Bu organizasyonel beceriler, günlük yaşamı daha yapılandırılmış hale getirerek odaklanmayı artırabilir ve stresi azaltabilir.
DEHB tedavisinde unutulmaması gereken, bu tedavi kişinin ihtiyaçlarına ve yaşam tarzına göre özelleştirilmektedir. Tedavi sürecinde düzenli olarak psikiyatrist veya terapistle görüşmek önemlidir. DEHB tedavisi zaman alabilir. Sonuçlar hemen görülmeyebilir, bu nedenle sabırlı olmak gerekir. Yetişkin DEHB’si, doğru tedavi ve destekle yönetilebilen bir durumdur.
Yetişkin DEHB tedavisi almak için Kadıköy, Bağdat Caddesi’nde Psikiyatrist ve Psikoterapist Doç. Dr. Özlem Kızılkurt ile bilimsel ve etkili tedavi yöntemleriyle sağlığınızı geri kazanın. Hemen randevu alın ve kontrollü bir yaşama ilk adımı atın!
